Pogarszające się wskaźniki makroekonomiczne, niski poziom udziałów w PIT, zaniżona subwencja oświatowa, skutki epidemii, brak rekompensat za utracone przez samorządy dochody bieżące - to czynniki niekorzystnie wpływające na projekt budżetu Częstochowy na 2021 r. Przy słabszych wpływach, będących skutkiem zmian w prawie podatkowym i kryzysu epidemicznego, coraz większym obciążeniem dla miasta jest m.in. konieczność dokładania coraz wyższych kwot do subwencji oświatowej, pokrywania strat jednostek służby zdrowia czy niedofinansowania zadań zleconych samorządowi przez administrację rządową.
Tylko do oświatowych zadań subwencjowanych miasto dołoży w tym roku 118 mln zł, a perspektywy przyszłoroczne mówią o kwocie jeszcze wyższej, bo subwencja rośnie od kilku lat dużo wolniej niż realne wydatki miasta, związane choćby z regulacjami płacowymi.
Dlatego projektując przyszłoroczny budżet władze miasta musiały mieć na uwadze utrzymanie płynności finansowej Częstochowy oraz zapewnienie realizacji zadań obligatoryjnych i kontynuowanych.
Jeżeli chodzi o inwestycje, największy (zarówno rzeczowo, jak i finansowo) zakres będą w 2021 r. miały dwa zadania unijne: rozbudowa DK-46 - ulicy Głównej i ulicy Przejazdowej wraz z budową obejścia ul.św. Barbary do ul. Pułaskiego oraz przebudowa alei Wojska Polskiego - DK 1. Poza tym m.in. oprócz budowy Centrum Piłki Nożnej w Częstochowie, czyli rozbudowy stadionu Rakowa, kontynuowany będzie program budowy i przebudowy ulic oraz dróg lokalnych. Miasto ma też nadzieję na rozpoczęcie budowy połączenia komunikacyjnego ul. 1 Maja z ul.Krakowską, licząc tu na zdobycie dodatkowych zewnętrznych środków, niezbędnych do montażu finansowego przedsięwzięcia. Sfinalizowane zostanie też trwające obecnie odwodnienie części dzielnicy Północ, ma rozpocząć się budowa ulicy Złotej, na którą udało się uzyskać dofinansowanie.
Poniżej wystąpienie dotyczące projektu budżetu, w załączeniu syntetyczna prezentacja oraz projekt budżetu na 2021 r. w całości.
WYSTĄPIENIE ZWIĄZANE Z PREZENTACJĄ PROJEKTU BUDŻETU NA 2021 R.
(sygnowane przez prezydenta Częstochowy Krzysztofa Matyjaszczyka, zaprezentowane w czasie sesji RM 19 listopada przez skarbniczkę miasta Ewę Wójcik).
WPROWADZENIE
- Przedłożyłem projekt budżetu na rok 2021. Jest to mój 10 z kolei projekt budżetu. Z pełną konsekwencją staram się realizować wytyczone zadania.
To jednak jeden z najtrudniejszych projektów budżetu, jakie przedkładałem. Jest to projekt dużego niedostatku i braku źródeł finansowania na zadania, które chciałbym zaproponować do realizacji. W związku z tym priorytetem musiały być zadania nałożone ustawami, kontynuacja zadań już rozpoczętych i tych, dla których zostały pozyskane środki zewnętrzne.
Z trudem do budżetu wprowadzone zostały dotychczas realizowane na rzecz naszych mieszkańców programy i przedsięwzięcia. Zostały one kwotowo nieco ograniczone. Powodem, dla którego ten budżet nie spełnia wielu moich oczekiwań są niestety skutki trwającej epidemii i spowolnienia gospodarczego, a także działań ustawowych, które nie zapewniły w ślad za dokonanymi zmianami, żadnych rekompensat utraconych przez samorządy wpływów.
Od 2019 roku rząd wprowadził zwolnienia i ulgi podatkowe. Przełożyło się to na wpływ udziałów dla miasta w podatku dochodowym od osób fizycznych, które są jednym z najistotniejszych źródeł dochodów. Na rok 2021 dochody te są niższe od planu ustalonego na bieżący rok o 2 mln zł. Ubytek ten może być powiększony o brak ich należytej realizacji, tak jak to dostrzegamy w 2020 roku.
Nie neguję konieczności dokonywania pewnych zmian w systemie podatkowym, a jedynie sposób w jaki zostają wprowadzone i nieuwzględnienie rekompensat dla samorządów.
Zadania nałożone na samorządy wymagają coraz większych nakładów, co przy tak drastycznym zmniejszeniu dochodów staje się niemożliwe. Nie tylko nie można zapewnić przy ich realizacji właściwych standardów, ale z niektórych zadań jesteśmy zmuszeni rezygnować.
Sytuacja epidemiologiczna, brak rekompensat dla samorządów w związku z utraconymi dochodami to powody, które zmusiły do wprowadzenia ograniczeń wydatków.
Przedłożony projekt budżetu jest projektem możliwości, a nie projektem oczekiwań. Przy braku realnego wzrostu dochodów i niezmienionych zapisach ustawy o finansach publicznych, które nie pozwalają nie zbilansować wydatków bieżących, dochodami bieżącymi nie było możliwości uwzględnienia licznych potrzeb, jakie zgłaszane były do budżetu na rok 2021.
DOCHODY BUDŻETU
- Teraz trochę szczegółów na temat strony dochodowej projektu, jak ona się kształtuje i jakie są ryzyka związane z jej realizacją.
Projekt dochodów na rok 2021 to wielkość 1 miliarda 589 milionów zł.Dochody bieżące zaplanowano w wysokości 1 miliarda 395 milionów zł, a dochody majątkowe w kwocie 193 milionów.
Ponad półtoramiliardowa kwota może wydawać się duża, ale biorąc pod uwagę wydatki konieczne do zrealizowania, jest niestety niewystarczająca.
Brak realnego wzrostu dochodów, duże zapotrzebowanie na konsumpcyjne wydatki, brak wystarczających środków na przedsięwzięcia inwestycyjne, ukształtowały projekt budżetu na rok 2021.
Projektowane na rok 2021 wielkości są zdeterminowane drastycznie pogarszającymi się wskaźnikami makroekonomicznymi, skutkami epidemii, wzrostem bezrobocia, postojem gospodarczym, zakłóceniami w płynności finansowej przedsiębiorców i restrykcjami w życiu społecznym.
W tym miejscu omówię główne źródło dochodowe jakim są udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych.
Ministerstwo Finansów dla Miasta Częstochowy na rok 2021 przewidziało ich spadek w stosunku do wielkości ujętych w uchwale budżetowej na rok 2020 o 2 miliony zł. Jest to drugi z kolei rok budżetowy, w którym dochody z tego tytułu ulegają zmniejszeniu w porównaniu do poprzedniego okresu. Biorąc pod uwagę wykonanie tych dochodów w latach 2015-2019 ich dynamika wzrostu wynosiła średniorocznie 8,4%. Przyjmując taki procent wzrostu dochodów, na rok 2021 z tego tytułu powinno być o ok 30 mln więcej niż w 2020 roku.
Zmiany te zostały przeprowadzone bez jakichkolwiek rekompensat dla strony samorządowej.
Samorządom nie zrekompensowano ubytków związanych ze zwolnieniami i ulgami podatkowymi.Skumulowanie tego problemu to nałożenie niedofinansowania przez stronę rządową subwencjonowanych zadań oświatowych, które od lat nie są pokrywane subwencją oświatową. Na przestrzeni ostatnich 10 lat do zadań subwencjonowanych miasto musiało dołożyć 722,6 mln zł, z tego tylko w 2020 roku jest to kwota 118 mln zł.
Zadania zlecone, które winny swoje źródło mieć w dotacji celowej, również wymagały w celu właściwej ich realizacji, dofinansowania z budżetu miasta. W analogicznym okresie miasto dołożyło do tych zadań 66 mln zł, a w samym 2020 roku 7,7 mln zł. (slajd nr 6 prezentacji).
Kolejnym problemem jest pośrednie przerzucenie na stronę samorządową utrzymania placówek służby zdrowia. Miasto jako organ założycielski pokrywa skutki niedoszacowanych kontraktów z NFZ poprzez pokrycie ujemnego wyniku finansowego tych jednostek. Aktualnie są to ponad 10-milionowe kwoty. Szpital, a także Pogotowie powinny mieć zaspokojone potrzeby na koniecznym do funkcjonowania poziomie kontraktem zawartym z NFZ. Brak jednak wystarczających środków powoduje, że jednostki te generują wysokie ujemne wyniki finansowe, które zgodnie z ustawowym wymogiem musi rokrocznie pokryć miasto (jeżeli chce, aby jednostki dalej funkcjonowały). W budżecie miasta na ten cel wyasygnowano na rok 2021 kwotę ponad 15 mln zł.
Przyjmując, że sytuacja byłaby identyczna jak w roku 2020, to na te trzy zadania tj. dofinansowanie do zadań subwencjonowanych oświatowych, dołożenie środków własnych do zadań zleconych miastu i pokrycie ujemnego wyniku finansowego szpitala potrzebna jest kwota ponad 140 mln zł.
Analizy na rok 2021 wskazują na potrzebę dołożenia do zadań subwencjonowanych kwoty nawet ok. 150 mln zł. Do zadań zleconych trzeba będzie dołożyć kolejne prawie 7 mln zł, a na pokrycie prognozowanego ujemnego wyniku Miejskiego Szpitala Zespolonego przynajmniej 13 mln zł. Daje to kwotę 170 mln zł.
Za tą kwotę wykonalibyśmy wiele zgłaszanych i postulowanych zadań.
Ubytków w głównym źródle dochodów własnych, jakimi są udziały w PIT nie da się zrekompensować wzrostem innych źródeł dochodowych. Jedynie nieliczne źródła dochodów wykazują wzrost. Wynika to nie tylko z ostrożności planistycznej, ale przede wszystkim ze wskaźników makroekonomicznych i realnego ich oceny.
Jak już wspominałem, na wielkość strony dochodowej budżetu naszego miasta bardzo istotny wpływ mają dochody ustalane przez stronę rządową, na wysokość których Miasto nie ma bezpośredniego wpływu. Są to takie źródła jak subwencje, udziały w podatkach oraz dotacje celowe stanowiące aż 66% wszystkich dochodów naszego budżetu.
Wielkość subwencji określiło dla naszego budżetu Ministerstwo Finansów w wysokości 359 mln 466 tys. zł.Subwencja oświatowa została wyliczona dla miasta Częstochowy w wysokości znacznie niższej niż szacowana przez służby merytoryczne miasta.
Wielkość dotacji określona przez Wojewodę na 2021 r. oraz dotacje z porozumień to kwota 326 mln 956 tys. zł.
Pozostałe źródła dochodów to kwota 902 mln 538 tys. zł, z czego udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych i osób prawnych stanowią kwotę 343 mln 870 tys. zł, podatek od nieruchomości to kwota 157 mln 660 tys. zł, dochody pozyskiwane z naszego majątku, najmu i dzierżawy to kwota 38 mln 319 tys. zł, a opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi to 71 mln 500 tys. zł. Środki i dotacje z Unii Europejskiej stanowią kwotę 177 mln 153 tys. zł.
Dochody bieżące stanowią 87,8%, a dochody majątkowe 12,2 % dochodów ogółem. Kwotowo wynoszą: dochody bieżące – 1 miliard 395 mln zł oraz dochody majątkowe - 193 mln 417 tys. zł.
Istotny wpływ na kształtowanie się dochodów własnych mają podatki i opłaty lokalne.
Zgodnie z podjętymi uchwałami, stawki podatkowe w zakresie podatku od nieruchomości zostały zwaloryzowane wskaźnikiem inflacji. Podatek od środków transportowych pozostaje na poziomie 2020 roku.
WYDATKI BUDŻETU
Zaplanowane na rok 2021 wydatki zamknęły się kwotą 1 miliard 626 milionów zł, z tego wydatki bieżące wynoszą 1 miliard 320 mln zł, a wydatki majątkowe 306 milionów 535 tys. zł.
Do najwyższych kwotowo wydatków bieżących należy zaliczyć wydatki na oświatę i edukacyjną opiekę wychowawczą wynoszące 462 mln zł co stanowi 35% wydatków bieżących. Wydatki na pomoc społeczną i rodzinę to 387 mln zł, gospodarka komunalna i ochrona środowiska to 103 mln zł transport i łączność 80 mln zł.
W związku z brakiem realnego wzrostu dochodów miasta musieliśmy ograniczyć wydatki na zadania fakultatywne. Priorytetem było zabezpieczenie zadań obligatoryjnych oraz zadań, na które zostały już podpisane umowy.
Wydatki majątkowe zostały na rok 2021 zaplanowane z uwzględnieniem:
- ograniczonych możliwości finansowych;
- kontynuacji zadań rozpoczętych,
- uzyskanego oraz planowanego do uzyskania dofinansowania zadań inwestycyjnych środkami bezzwrotnymi,
- zadań możliwych do sfinansowania kredytem pozyskanym w Europejskim Banku Inwestycyjnym,
- oczekiwań mieszkańców na realizację inwestycji w ramach budżetu obywatelskiego i inicjatywy lokalnej.
W wydatkach na inwestycje zabezpieczono kwotę 7 mln 757 tys. zł jako rezerwę celową na zadania inwestycyjne wyłonione w ramach formy konsultacji i partycypacji społecznej, czyli budżetu obywatelskiego. Ogłoszenie wyników tegorocznego głosowania nastąpi 1 grudnia. Do czasu uchwalenia budżetu zadania te będą imiennie rozpisane.
Źródłami finansowania przyszłorocznych inwestycji będą:
- środki bezzwrotne i źródła zewnętrzne - 182 mln 679 tys. zł;
- kredyt – 67 mln 277 tys. zł;
- środki własne – 56 mln 579 tys. zł.
Do projektu budżetu na rok 2021 przyjęto realizację 59 zadań inwestycyjnych.
Do najwyższych kwotowo zaplanowanych na 2021 r. wydatków inwestycyjnych należą:
- rozbudowa DK-46 - ulicy Głównej i ulicy Przejazdowej wraz z budową obejścia ul. Św. Barbary do ul. Pułaskiego – 114 mln 143 tys. zł,
- przebudowa Alei Wojska Polskiego - DK 1– 70 mln 19 tys. zł,
- Centrum Piłki Nożnej w Częstochowie – przebudowa i rozbudowa obiektu sportowego przy ul. Bolesława Limanowskiego 83 – 15 mln 347 tys. zł
- program budowy i przebudowy ulic oraz dróg lokalnych – 12 mln 616 tys. zł,
- budowa połączenia komunikacyjnego 1 Maja – Krakowska – 11 mln 255 tys. zł,
- odwodnienie dzielnicy Północ w Częstochowie – 7 mln 536 tys. zł,
- przebudowa i rozbudowa budynku Ratusza Starej Częstochowy wraz z zagospodarowaniem terenu – 7 mln 413 tys. zł
- wyposażenie płatnej strefy parkowania w system do pobierania i kontroli opłat– 5 mln 459 tys. zł
- przebudowa budynków burs miejskich - 5 mln 100 tys. zł
- przebudowa budynku przy ul. Jasnogórskiej 34 w Częstochowie dla Centrum Pomocy Dziecku Niepełnosprawnemu i Jego Rodzinie – 3 mln 339 tys. zł
- budowa budynków mieszkalnych wielorodzinnych – 3 mln 312 tys. zł
- budowa ulicy Złotej w Częstochowie – 3 mln 24 tys. zł.
Pomimo trudnej sytuacji budżetu, w projekcie są zarezerwowane środki m.in. na programy służące opiece nad mieszkańcami. Na programy zdrowotne zaplanowano kwotę 855 tys. w co wchodzi m.in.:
- leczenie bezpłodności metodą zapłodnienia pozaustrojowego – 150 tys. zł
- profilaktyka zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) – 107 tys. zł
- rehabilitacja i wspieranie aktywności ruchowej dla seniorów – 100 tys. zł
- szczepienie przeciwko COVID-19 - 100 tys. zł
- program szczepień ochronnych przeciwko grypie - 100 tys. zł
- zapobieganie rakowi jajników, piersi i prostaty – badanie genetyczne BRCA1 – 40 tys. zł
- profilaktyka zakażeń pneumokokowych dla osób po 65 roku życia – 40 tys. zł
- badania przesiewowe słuchu dzieci z klas pierwszych szkół podstawowych – 50 tys. zł
- profilaktyka stomatologiczna dla uczniów szkół podstawowych – 30 tys. zł
- wczesne wykrywanie cukrzycy typu II – 30 tys. zł
- promocja i edukacja zdrowotna w zakresie profilaktyki onkologicznej – 48 tys. zł,
- badanie przesiewowe w kierunku wczesnego wykrywania autyzmu u dzieci – 15 tys. zł.
W projekcie budżetu na rok 2021 zabezpieczono środki na realizację budżetu obywatelskiego w wysokości 9 mln 468 tys. zł. Budżet obywatelski jest szczególną formą decydowania o części wydatków publicznych bezpośrednio przez mieszkańców. Dzięki temu mogą oni samodzielnie zgłaszać, a potem decydować w głosowaniu, na co zostaną przeznaczone te pieniądze. W budżecie miasta ujęto również kwotę 1 mln zł na wsparcie lokalnych inicjatyw mieszkańców.
Bardzo ważną dziedziną życia jest kultura fizyczna i sport. W ramach tych zadań przewidziano wspieranie między innymi:
- szkoleń sportowych dzieci i młodzieży, a także osób niepełnosprawnych – 4,7 mln zł;
- organizacji i udziału w zawodach sportowych – 1 mln zł;
- działalności dzielnicowych ośrodków sportu szkolnego – 195 tys. zł.
Ogółem na zadania bieżące z zakresu kultury fizycznej zabezpieczono na 2021 rok środki w wysokości 16 mln 673 tys. zł.
W krótkiej prezentacji trudno przedstawić wszystkie zadania wraz z źródłami ich finansowania, które są zawarte w projekcie budżetu. Zachęcając do szczegółowego zapoznania się z projektem budżetu, liczę na zrozumienie co do przedstawionych w nim wielkości i zadań.
BILANS BUDŻETU
Na koniec przedstawię bilans projektu budżetu miasta na rok 2021, który wygląda następująco:
- dochody ogółem 1 mld 589 mln zł, z tego:
dochody bieżące 1 mld 396 mln zł,
dochody majątkowe 193 mln zł
- wydatki ogółem 1 mld 626 mln zł, z tego:
wydatki bieżące 1 mld 320 mln zł
wydatki majątkowe 306 mln zł,
- planowany deficyt – 37 mln zł.
Projektując budżet na rok 2021 miałem przede wszystkim na uwadze utrzymanie płynności finansowej naszego miasta oraz zapewnienie realizacji zadań obligatoryjnych i kontynuowanych.
Przedkładając projekt budżetu na rok 2021, mając na uwadze uwarunkowania w jakich był konstruowany, realne możliwości jego realizacji oraz ograniczenia ustawowe wyrażam głębokie przekonanie, że w dalszych pracach nad budżetem Rada Miasta wyrazi zrozumienie dla przyjętych w nim założeń, wielkości i wprowadzonych zadań.
Źródło: UM
.jpg)
