W ceremonii związanej z rocznicą powstania wzięli udział m.in. zastępca prezydenta Częstochowy Ryszard Stefaniak, wiceprzewodniczący Rady Miasta Łukasz Kot, naczelnik Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Rafał Piotrowski. Delegacji towarzyszyła asysta funkcjonariuszy Straży Miejskiej.
Poniżej tekst poświęcony wsparciu Częstochowy dla III Powstania Śląskiego (autorstwa Rafała Piotrowskiego).
Częstochowa wobec powstań śląskich
„Częstochowo! Górny Śląsk woła o pomoc! Po długich walkach i niewoli powstał lud polski, lud roboczy na Górnym Śląsku” – pod takim niezwykle wymownym hasłem ukazał się "Goniec Częstochowski" z 22 sierpnia 1919 r. [1] Pomimo zasadniczych rozbieżności pomiędzy poczuciem pewnej odrębności w stosunku do Śląska, która tkwi w częstochowianach do dnia dzisiejszego, w okresie powstań zdawano sobie sprawę, że Polska Niepodległa bez Śląska będzie miała ogromny problem w istnieniu i rozwoju. W czasie powstań śląskich społeczeństwo naszego miasta mocno angażowało się w działania na rzecz przyłączenia Śląska do Polski. We wspomnianym "Gońcu Częstochowskim" pojawiła się również informacja o utworzeniu „Komitetu Niesienia Pomocy dla Górnego Śląska”. W skład komitetu weszli m.in. prezydent miasta Aleksander Bandtkie-Stężyński, wiceprezydent Antoni Januszewski i wielu wybitnych częstochowian – Stanisław Nowak z żoną czy Halina Płodowska - córka państwa Biegańskich. Komitet w późniejszym czasie zmienił nazwę na "Komitet Obrony Śląska". Organizował działania na rzecz przyłączenia Śląska do Polski – wiece poparcia, uroczystości patriotyczne, zbiórki finansowe. Do października 1919 r. zebrano 74 000 marek i 1884 rubli, a także produkty spożywcze ziemniaki i żyto. Fundusze przekazano dla Koła Polek, Komitetu Plebiscytowego Okręgu Śląskiego. Wspomniane Koło Polek działało bardzo energicznie organizując pomoc dla przybywających z różnych stron Polski, w tym z Górnego Śląska. Nieoficjalną siedzibą Koła Polek był sklep „Janina”. Koło Polek ufundowało sztandar częstochowskiego 27 pułku piechoty. Społeczeństwo Częstochowy u progu niepodległości zaangażowało się zarówno w działania na rzecz walki o granice, jak i w pomoc powstańcom śląskim. Miasto wysyłało pomoc materialną z Częstochowy i okolic, na Śląsk udawało się też wielu ochotników. Do Częstochowy przybywali z kolei mieszkańcy Śląska - uchodźcy, ranni powstańcy, a na Jasną Górę organizowano pielgrzymki w celach religijnych. Szacuje się, że ze Śląska ok. 50 tysięcy pielgrzymów przybyło tylko w roku II powstania śląskiego. W różnych dzielnicach miasta (największe skupiska mieszkały w barakach na Stradomiu) mieszkało kilkadziesiąt tysięcy ludzi. Obok Ukraińców, Bałachowcy (żołnierze z grupy gen. Bałak-Balachowicza, z których niektórzy - po nieudanych walkach na Wschodzie - wzięli udział w III powstaniu śląskim), a także Ślązacy.
Komitet Oddziału Związku Powstańców Śląskich zrzeszał w okresie 20-lecia międzywojennego ok. 250 osób, jednak z uwagi na silne związki z obozem piłsudczykowskim nie skupiał z pewnością wszystkich osób biorących udział w Powstaniach. Ponadto członkostwo w Związku wiązało się z opłacaniem składek, co również eliminowało część byłych powstańców z wpisu do ewidencji. Najwyższe dane mówią o 1000 częstochowianach uczestnikach powstań. Równie ciężko ustalić, ilu częstochowian zginęło w powstaniach. Na cmentarzu św. Rocha znajduje się zbiorowa mogiła 15 częstochowian, jednak całkowita liczba poległych powstańców pochodzących z naszego miasta z na pewno nie zamyka się w tej liczbie.
[1] Goniec Częstochowski, nr 182, Częstochowa 1919, s. 2
Źródło: UM
