Filharmonia przed Świętami Wielkiej Nocy

Piątek 1.04.2022, godz. 19.00 Sala koncertowa 

5 SYMFONIA BEETHOVENA | SYMFONIA LOSU

• Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Częstochowskiej
• Adam Klocek - dyrygent, prowadzenie
• Zygmunt Noskowski - "Step" poemat symfoniczny op. 66
• Ludwig van Beethoven - V Symfonia c-moll op. 67

V Symfonia Beethovena - jeden z najpopularniejszych utworów muzyki klasycznej, kamień milowy w historii rozwoju muzyki, od dwustu lat wyzwalający w słuchaczach entuzjazm i ekscytację. Mimo chłodnego przyjęcia premierowego wykonania w grudniu 1808 roku w wiedeńskim Theater an der Wien, V Symfonia Beethovena szybko zyskała uznanie. Jej patetyczny, burzliwy charakter odpowiadał gustom nadchodzącej epoki i tak bardzo odróżniał się od klasycznej powściągliwości poprzednich dziesięcioleci. O słynnym rytmie pierwszych dźwięków symfonii kompozytor miał powiedzieć: „Tak oto Los puka do drzwi” – stąd późniejszy tytuł Symfonia Losu. V Symfonia c-moll op. 67 powstawała w czasach niespokojnych dla świata i samego kompozytora: w Europie trwały wojny napoleońskie, Wiedeń pamiętał dobrze francuską okupację z 1805 roku, a Beethoven tracił słuch. (z ciekawostek: w czasie II wojny światowej brytyjskie radio BBC używało nagrania początkowych dźwięków tego dzieła, czyli „motywu losu” jako sygnału audycji dla walczącej Europy; w alfabecie Morse’a takie następstwo dźwięków odpowiada literze V jak victory)


Koncert rozpocznie się poematem symfonicznym „Step” Zygmunta Noskowskiego. Ten powstały pod koniec XIX utwór wraz z ikoniczną Symfonią Losu Beethovena to świadomy i znaczący wybór repertuarowy w czasie, kiedy zmienia się geopolityczna historia świata, a w naszym najbliższym sąsiedztwie trwa wyniszczająca wojna.
Tytułowy step to przecież bezkresne, kojące przestrzenie Ukrainy. Partytura poematu poprzedzona jest inwokacją: "Stepie wspaniały - pieśnią cię witam! Pośród twych niezmierzonych przestrzeni słychać było i szum skrzydeł, i dźwięk kopyt konnicy, rozbrzmiewała fujarka pastusza i tęskna pieśń kozacza, której towarzyszyły teorbany i bębenki, rozlegały się okrzyki wojenne i zgrzyt ścierających się szabel. Walki i zapasy olbrzymie skończyły się, wojownicy w grobie legli. Ty jeden tylko, wielki stepie, pozostałeś - wiecznie piękny i spokojny...".

„Step” zasługiwał na powodzenie również ze względów muzycznych. Jest to partytura dojrzała, świadcząca o znakomitym warsztacie kompozytorskim. Melodyka, zachwycająca świeżością i oryginalnością, wykorzystuje miejscami elementy folkloru polskiego i ukraińskiego. Ma świetną oprawę instrumentacyjną, brzmienie orkiestry skrzy się barwami i zaskakuje dźwiękowymi kontrastami.
Dzieło Noskowskiego jemu współcześni odbierali "ku pokrzepieniu serc". I ten sam wydźwięk może mieć dzisiaj.
***

Piątek 8.04.2022, godz. 19.00 Sala koncertowa

MISTERIUM PASYJNE

• Orkiestra Filharmonii Częstochowskiej
• Chór Filharmonii Częstochowskiej Collegium Cantorum
• Janusz Siadlak - przygotowanie chóru
• Agata Chodorek, Małgorzata Kątnik - soprany
• Aleksandra Michniewicz, Ewelina Wojewoda - alty
• Paweł Zdebski, Marek Belko - tenory
• Maciej Adamczyk, Michał Pytlewski - basy
• Andrzej Kosendiak - dyrygent
• Jan Sebastian Bach - Die Kunst der Fuge BWV 1080 (fragmenty) - instrumentacja Andrzej Kosendiak
• James MacMillan - Siedem ostatnich słów Chrystusa na Krzyżu - kantata na chór i smyczki
• Adam Klocek - prowadzenie
• ks. Mikołaj Węgrzyn - recytacje

Pasyjna kantata MacMillana powstała w 1959 roku na zamówienie telewizji BBC, ponad 200 lat po pierwszym wykonaniu „Siedmiu ostatnich słów Chrystusa na krzyżu” Josepha Haydna. Utwór współczesnego szkockiego kompozytora nawiązuje do muzyki średniowiecznej i barokowej, zawiera elementy szkockiego folkloru oraz brzmień z tradycyjnych chorałów protestanckich, np. Johanna Sebastiana Bacha. Właśnie te dwie tradycje - katolicką i protestancką - kompozytor łączy w sposób niezwykle przemyślany. Treść utworu to zapisane słowa wypowiedziane przez Jezusa tuż przed śmiercią. Andrzej Kosendiak powiedział, że ta kantata jest przykładem dzieła, w którym nowoczesny język muzyczny służy przekazaniu głębokich emocji. Emocje, które wiążą się z tym tekstem, kompozytor doprowadza do szczytu.

Sztuka Fugi (Die Kunst der Fuge) BWV 1080 to ostatnie dzieło w dorobku najwybitniejszego kompozytora epoki baroku, jednego z najważniejszych twórców muzycznych wszech czasów, Johanna Sebastiana Bacha.

Dzieło składające się z części zwanych kontrapunktami od momentu swego powstania wzbudzało kontrowersje, począwszy od samego tytułu, przez brak wskazówki na jaki instrument lub zespół instrumentów zbiór jest przeznaczony po układ cyklu, którego sam Johann Sebastian Bach już nie zdołał nadzorować i zaakceptować w całości. Negatywne przyjęcie było także spowodowane strukturą dzieła: całość była oparta na jednym temacie, w jednej tonacji. Kunst der Fuge, zawierająca wszystkie cechy sztuki absolutnej długo nie była zrozumiana ani doceniona. Dziś dzieło nosi miano mistrzowskiego i niewielu artystów decyduje się na jego wykonanie. Fragmenty ze Sztuki Fugi usłyszymy w Filharmonii Częstochowskiej w instrumentacji Andrzeja Kosendiaka.